Twee doden en drie gewonden bij schietpartij op Heemraadssingel
Aan het eind van zaterdagmiddag 4 september 1999 is er nog geen vuiltje aan de lucht. Het is warm én druk in het park rondom de singel. Jongeren genieten van het prachtige zomerweer, maken een praatje bij het sportveldje of liggen in het gras. Een groep Turkse mannen wandelt over het grindpad langs de singel tussen Schietbaanlaan en 2e Middellandstraat.
Plots komen twee auto's aanrijden, die aan de linkerkant van de weg parkeren. Een Mercedes en een kleinere auto, met een onbekend buitenlands kenteken. In elk voertuig zitten enkele personen. Een bewoonster van de Heemraadssingel, die de situatie vanuit haar erker precies in de gaten kan houden, hoort een korte, heftige woordenwisseling. Dan gebeurt het. Ze ziet hoe een van de inzittenden van de kleinste wagen een pistool pakt en gericht begint te schieten. "Het leek op het geluid van een klappertjespistool." Commotie.
Een andere vrouw, die een paar huizen verderop woont, hoort de herrie: "Ik liep naar het raam en zag beneden, op de stoep, een hele groep mensen wegstuiven. Allemaal keken ze achterom, met van die angstige gezichten. Enkelen renden het bruggetje op, naar de overkant. Ik zag er eentje met een revolver in z'n hand."
Het vervolg staat bij alle ooggetuigen in het geheugen gegrift. Uit de Mercedes komt een jonge kerel, met een automatisch wapen in de hand. Zonder veel haast en zonder zich te bekommeren om de omgeving, loopt hij op de slachtoffers af. De vrouw in de erker ziet hoe hij zijn wapen richt en schiet. Hij maakt het werk af waarmee de eerste schutter is begonnen. Zware dreunen doen de omgeving sidderen. Hij loopt heen en weer tussen twee van de drie getroffen mannen. Degene die bewegingloos in het gras onder de boom ligt en de ander, die eerst bloedend tegen de linkerkant van een witte Peugeot is aangeslagen en nu op de rijweg bij het rechtervoorwiel ligt. De vrouw heeft alle tijd om de dader te bekijken. Ze ziet een jongeman, keurig gekleed, met een snorretje en een baardje. Géén luguber type. "Hij schoot die man op de grond vanaf een halve meter in z'n rug. Heel bizar."
Ingehuurd. Soortgelijke verklaringen komen van de dame verderop. (ook zij zag de ‘Mercedesman' in de buurt van de slachtoffers. "Telkens schoot hij. Dan liep hij weer weg, om nóg een keer terug te komen en opnieuw een kogel in dat lichaam te schieten. Vreselijk om te zien."
Een wijkbewoner, die vlakbij stond: "Wat mij opviel, is de koelbloedigheid waarmee dit gebeurde. En dat met zo'n riot-gun, een enorm apparaat, op klaarlichte dag! Een van z'n maten probeerde hem tegen te houden, maar dat was tevergeefs, hij bleef maar doorgaan. Ik heb de indruk dat die lui zijn ingehuurd. Je zag hem denken: ik doe dit nu, maar over een paar uur ben ik het land uit." Even plotseling als het begon, is het ook weer voorbij. De kleine auto scheurt weg naar de 2e Middellandstraat. De man met het zware wapen stapt in de Mercedes. Die keert, rijdt een stukje door het gras, vervolgens tegen de rijrichting over de Heemraadssingel en slaat linksaf de Schietbaanlaan in. Omstanders zijn verstijfd van schrik. Wat tot voor kort een zwoele septemberdag was, is veranderd in een nachtmerrie.
Diverse mensen alarmeren de politie, die er in een mum van tijd is. De traumahelikopter landt op een stukje asfalt naast de singel, twee ambulances verschijnen. De drie gewonden worden meegenomen. "Zelfs in de oorlog heb ik zoiets pal voor m'n deur niet meegemaakt," verzucht een vrouw.
De omgeving wordt afgezet met politielint. Er liggen veel hulzen. De deskundigen van de politie doen hun werk secuur. Eentje blijft speuren tussen de grassprieten, om er zeker van te zijn dat geen bewijs verloren gaat. Een ander maakt foto's van de lichamen en de directe omgeving.
Verderop, op de plaats waar de Vierambachtsstraat in de 2e Middellandstraat overgaat, krijgen emoties de overhand. Een vrouw valt in de armen van een man en barst in huilen uit. Ze schreeuwt, worstelt, maait met de armen in de lucht. Waarom hebben ze jullie doodgemaakt," wanhoopt ze, terwijl ze weggeleid.
Het gissen is dan al in volle gang, Terwijl de rechercheurs nog naar verse sporen van het misdrijf speuren, weet menigeen al precies te vertellen wat er aan het misdrijf voorafging. Het heeft te maken met een ruzie, vorige week in de stad, zegt een Turkse jongen. Een van de slachtoffers zou eigenaar van een discotheek zijn. Het gaat om macht, luidt één conclusie, wie is er de baas? Welnee, gaat een ander verhaal, de aanleiding is de ruzie om een vrouw.
Een van de wagens, de Mercedes, is teruggevonden bij metrostation Coolhaven. Er vlakbij lag een tas met schiettuig. Het is dan allang donker. Het publiek, nog immer een forse groep, gaat op in de duisternis en kijkt naar de silhouetten aan de overkant. Slechts hier en daar wordt op gedempte toon in het Turks gediscussieerd.
Uit een politiescanner klinkt krakend informatie. Dat de videobanden in metrostation Coolhaven in beslag zijn genomen, omdat daarop wellicht de daders zijn te zien. En dat de politie met kogelvrije vesten het ziekenhuis binnen ging om de gewonden te spreken.
Duikers dobberen op het oog doelloos in de Heemraadssingel en tasten met de handen in het donkere niets onder hen. Enkele felle lampen, bovenop een voertuig van de brandweer, lichten bij. De kikvorsmannen speuren naar een wapen dat is gebruikt bij een misdrijf, dat doet denken aan een afrekening in het maffiacircuit. Een lugubere liquidatie, op de grens van Nieuwe Westen en Middelland. Naast het duo dat om het leven kwam vielen er drie gewonden, van wie een zeer ernstig. Een grote treurwilg zorgt op de achtergrond voor een wat spookachtig decor, met naast de stam een van de twee dodelijke slachtoffers, afgedekt met een groot, wit laken.
Een week later, op 10 september, pakt de politie vier verdachten op: de 22-jarige Ali A., zijn 62-jarige vader, zijn 42-jarige oom Abdi Y. en een 49-jarige man. Volgens mr. Von Bóné, raadsman van een 62-jarige verdachte die met veel vertoon zou zijn opgepakt, hebben drie van de vier verdachten "zeer beslist niets" met de moorden te maken. Van de vierde verdachte kan hij dat niet zeggen, omdat hij niet weet wie dat is. De strafpleiter zegt dat zijn cliënt pas na de schietpartij naar de plek des onheils is gegaan om te kijken of er familieleden bij het incident betrokken waren. "Getuigen kunnen dat ook verklaren, maar die zijn niet door de recherche gehoord." De raadsman zegt dat zijn cliënt, een Rotterdammer die vanwege rug en hartklachten werd afgekeurd voor zijn werk, bepaald niet in het plaatje past van jonge mensen die uit een wagen springen om vervolgens anderen neer te maaien. "Hij is niet eens in staat tot deze flitsende daad. De man is nog nooit met justitie in aanraking geweest."
Ook de 22-jarige zoon die werd opgepakt, zou volgens Von Bóné niets te maken met de schietpartij. "De man zit met zijn been in het gips. Dat was tijdens het incident ook al zo. Geen enkele getuige heeft het gehad over een oude man of een jongen met een gebroken been."
Von Bóné denkt dat de aangehouden mannen worden vastgehouden, momenteel zelfs in een isoleercel, om zo de echte daders op het spoor te kunnen komen. "De rechercheurs weten precies wie ze zoeken, ze kunnen ze alleen niet vinden. Door anderen op te pakken, wordt geprobeerd om druk uit te oefenen."
Op 25 september wijst de raadkamer de gevangenhouding van de 49-jarige man af, zodat deze op vrije voeten komt. Hij blijft volgens de politie wel verdachte. Op 6 oktober wordt ook de 62-jarige verdachte vrijgelaten. Eind oktober melding zich twee verdachten bij de politie de 31-jarige Suleyman A. en zijn broer, de 26-jarige Ahmet A. Beiden worden vastgehouden.
Er kan nu het volgende overzicht worden gegeven van slachtoffers en verdachten in deze schietpartij, waarbij het gaat om twee groepen mannen van Turkse afkomst.
De slachtoffers:
· de 35-jarige eigenaar Yunus van discotheek Hali Karnas in de Delftsestraat en van een pizzeria in het Brabantse Zevenbergen. De vennootschap van de man houdt zich ook bezig met particuliere bedrijfsbeveiliging; hij vond de dood
· Ozgur, zijn neef en bodyguard uit Duitsland; hij werd gedood,
· Serkan (22) medewerker van Baja Beach Club die in slechte toestand in ziekenhuis; een auto reed over hem heen waardoor zijn onderlichaam verlamd raakte (dwarslaesie),
· Hakan (25) die op last van Yunus een vuurwapen zou hebben meegenomen naar de ontmoetingsplek en licht gewond raakte
· een medewerker (34) van koffiehuis Karadeniz uit het Oude Noorden, die licht gewond raakte
De verdachten, allen behorende tot de familie A.:
· Suleyman A. (31), hij speelde de hoofdrol, vuurde rustig met zijn riotgun en schoot Yunus van dichtbij door het hoofd,
· zijn broer Ahmet A. (26) schoot waarschijnlijk op Yunus, maar had in leder geval een vuurwapen in zijn handen,
· zijn broer Ali A. (22) bestuurde de Mercedes, reed achteruit over Serkan heen en reed later met de schutters weg,
· zijn oom Abdi Y. (42) loste het eerste schot, doodde Ozgur.
De meest aannemelijke aanleiding is dat de ruzie tussen twee groepen een erezaak is. Andere genoemde achtergronden zijn een woekerschuld die Suleyman zou hebben bij Yunus of drugshandel, maar deze verhalen zijn nooit hard gemaakt.
Suleyman A. (31) heeft in discotheek Hali Karnas tegen de vriendin van eigenaar Yunus onvriendelijke dingen gezegd over haar partner, waarop Suleyman er hardhandig uitgezet is. Het incident kreeg 28 augustus een vervolg, toen Suleyman met zijn broer en medeverdachte Ahmet (26) in het American Dream Café Yunus en diens vriendin tegenkwamen. Yunus werd door het tweetal mishandeld, die daarop wraak zwoer, omdat hij voor de ogen van zijn vriendin was vernederd.
Drie dagen later raakt broer nummer drie van de familie A., Ali, op het terras van Engels in gevecht met Yunus en enkele maten. Er ontstaat een achtervolging per auto waarbij Yunus c.s. dachten dat het om Suleyman ging. De achtervolging eindigde bij politiebureau Eendrachtsplein waar Ali zich in veiligheid kon stellen door te dreigen met een honkbalknuppel en het politiebureau in te vluchten. Een bemiddelingspoging mocht niet baten, ook al smeekte de erbij gehaalde moeder A. Yunus de zaak te laten rusten.
Suleyman werd 3 september bij een afspraak bedreigd door de tegenpartij. Er werd een foto getoond van zijn ex-vrouw en zijn kinderen, waarmee iets vervelends kon gebeuren. Waarop Suleyrnan zich bereid toonde tot een gevecht.
En zo geschiedde. Op 4 september verzamelt de partij van Suleyman zich in het ouderlijk huis van de A.’s. Op de Heemraadssingel was eerst de partij van Yunus aanwezig, toen twee auto's van de familie A. kwamen aangereden. Belde partijen waren gewapend. Nadat de broers Suleyman en Ahmet waren uitgestapt en in gevecht raakten zou hun oom Y. als eerste hebben geschoten. Die heeft vermoedelijk de neef alias bodyguard Ozgur van Yunus gedood. Vervolgens ging Suleyman heel rustig aan het werk met een riotgun. Het voornaamste doel was zijn rivaal Yunus. Nadat Yunus al was neergeschoten, zou Suleyman iemand in de auto hebben aangesproken om vervolgens terug te gaan naar het slachtoffer en Yunus twee keer in het gelaat te schieten en dan het hoofd te pakken en dat goed te bekijken. Ook Ozgur kreeg een schot in het hoofd van Suleyman, die tevens twee anderen zou hebben beschoten. Op grond van een herkenning en zijn mobiele telefoon in de Mercedes is het vermoedelijk Ali geweest die als bestuurder een heel eind achteruit is gereden om over Serkan heen te rijden.
Tijdens een rechtbankzitting op 16 december 1999 ontkent Ali de Mercedes bestuurd te hebben. Zijn raadsman, mr. G. van der Hardt Aberson, deed tevergeefs zijn best zijn cliënt vrij te krijgen. Net als collega mr. J. Ie Cocq d’Armandville beklaagde hij zich over het late tijdstip van het in handen krijgen van het dossier. Een poging om justitie op die grond niet-ontvankelijk te verklaren, strandde.
Daarna probeerde Van der Hardt Aberson aan te tonen dat de politie op onrechtmatige gronden tot arrestatie van de verdachte Ali is overgegaan. Niet op basis van observatie maar door telefoongesprekken met het advocatenkantoor Van der Griend af te luisteren zou de politie zijn cliënt in de kraag hebben kunnen vatten.Onderschepte telefoongesprekken met een geheimhouder mogen niet worden gebruikt bij opsporing. A. werd na het afleggen van een telefonisch aangekondigd bezoek aan het advocatenkantoor opgepakt. De rechtbank wees alle verzoeken af.
Tijdens een zitting van de rechtbank op 9 februari 2000 bepleitte advocaat Van der Griend een reconstructie omdat de slachtoffers met patronen van verschillende kalibers zijn geraakt en dat het dus niet duidelijk is hoe mensen precies om het leven zijn gekomen of gewond zijn geraakt. Getuigen hebben destijds twee mannen zien schieten, onder wie iemand die leek op Suleyman. Officier van justitie mr. P, Blanken wilde niet van een reconstructie weten. Hij wees op de grote inzet van politie die nodig is om dit drukke punt in Rotterdam vrij te maken voor een nabootsing van de schietpartij. De rechtbank stelde hem in het gelijk en vond het verzoek van de raadsman te onvoldoende gemotiveerd. Tevens werd de vraag van Van der Griend om Suleyman door een psycholoog te onderzoeken niet gehonoreerd.
De advocaat zei dat zijn cliënt zich door diens gemoedstoestand niks meer kan herinneren van de meest essentiële handelingen op de bewuste septemberdag. Maar de rechtbank ging daar niet op in omdat Suleyman weigert iets te zeggen over de schietpartij. Zwijgzaamheid is een euvel waarmee alle verdachten lijken te kampen.
De raadsman van Ahmet A., Von Boné, ging in op de niet onomstreden rol van de groep die is belaagd -"Ze waren er op uit Suleyman om te leggen" en verwonderde zich er bijvoorbeeld over dat één slachtoffer niet ook als verdachte is aangemerkt, ene Hakan. "Zijn betrokkenheid bij de schietpartij is groter dan die van mijn cliënt," voerde Von Boné aan in een poging Ahmet op vrije voeten te krijgen. Hakan zou op last van Yunus een vuurwapen hebben meegenomen naar de ontmoeting op de Heemraadssingel.
Zelf las verdachte Ahmet een verklaring voor om de rechtbank te bewegen hem vrij te laten. Hij voelde zich onschuldig hoewel hij ter plekke was geweest. Ze hadden hem mishandeld, want hoe zouden anders de blauwe plekken te verklaren zijn geweest?
En als hij vast blijft zitten, volgt ontslag bij de landmacht waar hij als militair dient. Tevens wees Ahmèt op de moeilijke omstandigheden in de gevangenis. Tïjdens het luchten zou hij afgelopen zondag in penitentiaire inrichting De Schie in Rotterdam zijn mishandeld.
De rechtbank was niet gevoelig voor deze argumenten. Ahmet zou onder meer de wapens in een tas hebben gedaan om die daarna in een vuilcontainer te gooien. Wel mogen de raadslieden nog getuigen horen en geluidsbanden beluisteren van mobiele telefoongesprekken tussen betrokkenen.
Op 26 april 2000 zou de inhoudelijke behandeling door de rechtbank beginnen. Advocaat mr. W. van der Griend vraagt echter om uitstel, omdat het definitieve sectierapport over de slachtoffers hem pas deze week had bereikt, terwijl dat al in oktober gereed was. Zijn drie vakbroeders sloten zich bij zijn verzoek aan. Van der Griend: “In zo'n zware rechtszaak krijgen we pas op het allerlaatste moment een dergelijk belangrijk processtuk. Er staan tal van medische termen in. Van ons kan niet verwacht worden dat we snel begrijpen wat er allemaal in staat. Ik vraag om aanhouding."
Voor de verdediging is het sectierapport interessant om precies de doodsoorzaak van de slachtoffers vast te stellen. Er zou op de bewuste 4 september met twee vuurwapens zijn geschoten. En dus is de vraag wie door welk schot is getroffen. Tevens zou een dode zijn gemangeld tussen twee auto's, iets wat mogelijk heeft bijgedragen aan zijn overlijden. Officier van justitie mr. P. Blanken achtte de verongelijktheid over het sectierapport overdreven, want de raadslieden hadden eerder al een voorlopige verslaglegging gekregen. Deze zou niet veel verschillen met de definitieve versie. De rechtbank besloot echter toch tot uitstel.
Op 24 en 25 mei wordt de behandeling door de rechtbank afgerond. Nieuwe gezichtspunten levert dit niet op. De officier van justitie eist levenslang voor Suleyman en vijftien jaar voor de drie andere verdachten.
Suleyman A. (31) wordt op 8 juni veroordeeld tot twintig jaar cel. Zijn oom Abdi Y. (43) en broer Ali A. (23) krijgen vijftien jaar gevangenisstraf. Het best kwam de derde broer Ahmet A. er vanaf. Hij is veroordeeld tot twaalfjaar cel. De rechtbank hekelde in het vonnis de omstandigheden waaronder de schietpartij plaats had: op een zonnige dag op een drukke plek in de stad met veel voorbijgangers onder wie zeer jonge kinderen. Iedere verdachte is schuldig bevonden aan het medeplegen van (poging tot) moord dan wel doodslag en wapenbezit.
De advocaten gaan meteen in hoger beroep. Mr. A. von Boné, mede namens kantoorgenoot W. van der Griend: "Er is helemaal geen rekening gehouden met de context waarin het is gebeurd. Dat de verdachten zelf zijn bedreigd. Ze hadden te maken met een soort ultimatum. Wat betreft Suleyman is de rechtbank niet ingegaan op een onderzoek naar zijn gemoedstoestand tijdens.de schietpartij." Raadsman rnr. F. van Ardenne zegt dat zijn cliënt Abdi ontkent en de reconstructie door de rechtbank weerspreekt
Deze zaak leidt tot verschillende beschouwingen in de pers over de andere kijk die in de Turkse cultuur bestaat ten aanzien van het gebruik van geweld in kwesties van eer. In Turkije moeten rechters er volgens de wet rekening mee houden als een verdachte een goede reden heeft om geweld te gebruiken, zoals het beschermen van zijn eer. Als een verdachte kan aantonen dat zijn eer is geschonden krijgt hij slechts een achtste van de normaal geldende straf.
In hoger beroep laat het Gerechtshof in Den Haag de jongste broer Ali A. al voor de behandeling van de zaak vrij omdat er te weinig hard bewijs tegen hem is. Het Openbaar Ministerie gaat daarin mee en vraagt vrijspraak, hoewel het vermoeden blijft dat hij wel een rol heeft gespeeld. Tegen de andere drie verdachten eist het OM dezelfde straffen die eerder zijn opgelegd: twee maal 15 jaar en eenmaal 20 jaar. Het Hof overweegt dat een van de slachtoffers, de discotheek eigenaar Yunus, zelf het conflict heeft verergerd. Daardoor was “aanzienlijke druk”ontstaan op de familie van de daders. Hij wilde wraak voor het feit dat hij in tegenwoordigheid van zijn vrouw door Suleyman in zijn gezicht is geslagen. Verschillende keren heeft hij de familie van Suleyman benaderd om Suleyman uit te leveren. Uiteindelijk werd afgesproken dat hij de kans kreeg in het bijzijn van getuigen Suleyman op de Heemraadssingel in elkaar te slaan. Dat ontaarde uiteindelijk in de schietpartij. Het Hof legt op 22-6-2001 straffen van zes tot zestien jaar op.