NIEUWE PREUTSHEID: SEX IS UIT
Een bittere pil voor de NVSH
Tekst: Nico Polak
Een bittere pil voor hen die de sexuele revolutie
in dit land onafwendbaar achtten: na een meer dan honderdjarig bestaan is de Neo-Malthusiaanse Bond oftewel de Nederlandse Vereniging
voor Sexuele Hervorming een beetje kapot. In nog geen
twintig jaar tijd is het ledental teruggelopen van ruim 200.000 tot ruim
25.000, de miljoenenverliezen zijn niet meer te dragen, gebouwen moeten worden
afgestoten, personeel ontslagen. Met de 'nieuwe preutsheid' der sexisme-hatende feministen in het gezicht, geconfronteerd
met een modieuze pil-angst der milieu-freaks
(de aborteurs krijgen het weer drukker!) en verbijsterd constaterend dat het
bevolkingstal onzer steden weer dreigt te groeien als gevolg van de onstuitbare
vruchtbaarheid van een nieuw derde wereld-proletariaat
lijken de strijders van weleer de pijp aan Maarten te moeten geven. Wie
spreekt' daar nog van de 'partnerruil' , en 'groepssex'
uit de roemruchte jaren zestig 1 Wie draagt nog een 'hot pants'
en waar zijn de streakers. In het Rotterdamse
hoofdkwartier van de N.V.S.H. aan het deftige Koningin Emmaplein
sprak. Het Vrije Volk met publiciteitsman Hans Charlouis
en de Rotterdamse yormingsmedewerkster, Lenie van de
Merwe. Hun standpunt: Hoewel het ledental der N.V.S.H. in de Maasstad is
gedaald van dertigduizend naar tweeduizend en ook het Rutgershuis
aan de Heemraadssingel
[159] moet worden
verkocht is de vereniging nog springlevend en actiever dan ooit. De tijd waarin
de N.V.S.H. slechts een 'tweekindertjesbond' ofwel
een 'rubberclub' mocht heten ligt definitief achter ons en degenen die
bedankten waren slechts degenen die haar gebruikten als een leverancier van
anticonceptiemiddelen. Ook in de eerstkomende jaren zal het ledental nog dalen
totdat al degenen, die uit luiheid nog niet hebben bedankt, er zijn uitgekamd.
Wat resteert is een strijdbare voorhoede van echt actieve ideële leden voor wie
nog veel werk aan de winkel zal blijken te zijn.
Natuurlijk behoren de glorieuze dagen, waarin de N.V.S.H., in een oplage
van een miljoen exemplaren een 'standenboek' kon doen verschijnen, tot een
definitief afgesloten verleden, zo geven zij toe. De mode van het leven in een
'commune' is over zijn hoogtepunt heen en de 'partnerruil' is een utopie
gebleken, die slechts het probleem der jalouzie de
laatste jaren levensgroot aan de orde heeft gesteld onder de seksuele
hervormers.
Rode oortjes
De grote uittocht van de leden begon dan ook al in de mid-zestiger jaren, toen velen de N.V.S.H. te vies begonnen
te vinden en de kinderen het verenigingsorgaan 'Sekstant'
stiekem en met rode oortjes lazen, gelijk hun ouders de seksuele handboeken van
een generatie daarvoor. Toch is er veel bereikt. De consultatiebureaus zijn
welbewust afgestoten en leiden onder de benaming 'Rutgershuizen'
een bloeiend bestaan. Zij zullen door een eventuele deconfiture van de NVSH
onberoerd worden gelaten en ongetwijfeld in staat blijken hun behuizingen
(thans veelal nog gehuurd van de moedervereniging) aan te kopen. De pil en het
spiraaltje blijven hun specialiteit, zoals de N.V.S.H. nog steeds het condoom
en de vrouwenring blijft leveren. De acceptatie van de homofilie is een tijdens
een seksuele revolutie gesteld feit dat niet meer is terug te draaien en ook
het C.O.C. kan min of meer worden gezien als een dochtervereniging van de N.
V.S.H. 'Maar', aldus Lente van de Merwe: 'zolang het in dit land nog zó is dat
in zeventig procent van de gevallen de eerste coïtus zonder voorbehoedmiddelen
plaatsvindt, kan moeilijk worden gezegd dat de N.V.S.H, zich heeft overleefd.
Uit de vele sub-afdelingen, die — bijvoorbeeld
— als loten aan de Rotterdamse N.V.S.H, zijn ontsproten, blijkt op welke
gebieden de vereniging nog actief is. Er is geen afdeling homofilie meer, maar
wel afdelingen gewijd aan travestie en transseksualiteit, biseksualiteit en
pedofilie. Er zijn — nog steeds — gemengde sauna- en porno-avonden. Er is een sociëteit voor paren en
alleenstaanden. Heel belangrijk is de laatste jaren de telefonische hulpdienst
gebleken, waarin ongehonoreerde vormingswerkers ook op de eenvoudigste gebieden
voorlichting ver-
Nieuwe taak?
Een groot probleem voor de N.V.S.H, vormen steeds meer de 'nieuwe
Rotterdammers als daar, zijn: de Turken, Marokkanen en Surinamer, die veelal
nog niet of nauwelijks rijp zijn voor de gedachte van de anticonceptie, kan de
N.V.S.H. wellicht een gebrek aan activiteit worden verweten op dit nieuwe
arbeidsterrein?
'Onder de creools-Surinaamse vrouwen hebben
wij zeker succes en waar te nemen valt dat onder hen een nieuwe seksuele
zelfverzekerdheid groeit', aldus Lente van de Merwe. Anderzijds moet worden
toegegeven dat het huwelijksleven en het kindertal van de Hindoestaans-Surinaamse,
Marokkaanse en Turkse vrouwen weinig afwijkt van dat van de Nederlandse
arbeidersvrouwen in 1881, toen de Neo-Malthusiaanse
Bond de eerste activiteiten begon te ontplooien. Evenals destijds bij de Nederlandse
arbeiders zijn het veelal religieuze gevoelens, die de beperking van het
kindertal in de weg staan, hoewel de islam de anticonceptie niet principieel
verbiedt.
Bekend is natuurlijk ook bij de N.V.S.H. hoe in vele arbeiderswijken de
kinderrijke gezinnen der etnische minderheidsgroepen op elkaar gepakt zijn en
hoe aldaar een beangstigend probleem der 'tweede: generatie' groeit. Maar de
‘arbeideristische' interesse is bij de noodgedwongen steeds meer elitair
wordende vereniging de laatste jaren volgens velen sterk gedaald en bovendien
ontbreken haar eenvoudigweg de fondsen om een grote nieuwe taak op zich te
nemen.
Drie fasen
Met enige afstandelijkheid spreekt publiciteitsman Charlouis
over de zogenaamde Driefasentheorie, die de laatste
jaren bij het denkende deel der leden opgeld deed. De eerste fase: men heeft
een persoonlijk probleem en wendt zich daarvoor tot de vereniging. De tweede
fase met gelijkgezinde NVSH-leden gaat men, een
gezamenlijke subcultuur vormen. De derde fase is meer ideëel: men gaat trachten
de maatschappij te veranderen en de nieuwe gedachten ook bij anderen ingang te
laten vinden. 'Het is overigens niet zo dat de mensen altijd bij de eerste fase
beginnen en bij de laatste eindigen', aldus - Charlouis.
"Vaak komt het juist voor dat de mensen zich met zeer hooggestemde idealen
bij onze vereniging melden om pas later te beseffen dat ze persoonlijke
problemen hebben, die allereerst moeten worden opgelost.
Toch blijft natuurlijk het verwijt hangen dat de fase twee — het
vormen van subcultuur — sinds de jaren zestig wel zéér
dominant is geworden bij de vereniging, die van oorsprong trouwens uit
progressieve middengroepen voortkwam, die zich in educatieve zin richtten tot
het proletariaat. De seksuele revolutie, zo hebben de grote Nederlandse
tijdschriftuitgevers al enkele, jaren geleden vastgesteld, heeft zich tot de
middengroepen beperkt en op deze door kostbare opinieonderzoeken geschraagde
theorie bouwden zij hun softporno-roddelblaadjes, die gigantische oplagen haalden,
terwijl de oplage; van 'Sextant'. daalde van ruim tweehonderdduizend naar rond
de dertigduizend. De wervende functie van dit eens befaamde maandblad zal nog
verder dalen nu het bestuur zich genoodzaakt ziet; het voortaan nog slechts
tweemaandelijks uit te geven.
Subsidie
Tja, zegt Charlouis niet zonder bitterheid,
'wat, moeten we anders? lnderdaad waren wij vijftien
jaar geleden een schatrijke vereniging, die zich de aankoop van veel vast goed
kon veroorloven en later nog lange tijd heeft kunnen teren op haar roem en haar
bezit. Miljoenen moeten erdoorheen zijn gegaan en ook voor het lopende jaar
wordt weer een verlies van een miljoen verwacht. Nog een miljoen verlies en er
dreigt voor ons inderdaad een faillissement. Vandaar dat het hoofdbestuur
rigoureus het mes heeft moeten zetten in de financiële constructie van onze
vereniging, die naar mijn verwachting ook in de komende jaren steeds weer
twaalf procent van haar leden zal verliezen totdat een dieptepunt is bereikt
van waaruit wij verder kunnen opereren. Jarenlang hebben wij zonder succes bij
de regering aangeklopt om subsidie. Nu is het zover dat wij tegen de
buitenwereld moeten zeggen: het is écht op. Ingaande volgend jaar al zal een
subsidie bitter nodig zijn. De bekentenis van het dreigende financiële debacle
zal zeker vele tongen in de van oudsher al zo spraakzame vereniging losmaken.
De vraag zal rijzen in hoeverre in het recente verleden misschien tóch!
belangrijke fouten zijn gemaakt en de vereniging haar maatschappelijke functie
goeddeels is kwijt geraakt.!
Preutsheid
Was het voortschrijden van de seksuele revolutie wel zon zekere zaak:
als velen veronderstelden? Somber kijken beide hervormers als zij zich
realiseren dat het in de geschiedenis der menselijke ethiek zo vaak is
voorgekomen da periodes van vrijheid zijn gevolgd door periodes van preutsheid,
en recessie. Zover is het nog lang niet, maar dat neemt niet weg dat seks een
beetje „uit" is geraakt en dat de fanatici onder de feministen een
beangstigend succes hebben met hun strijd tegen het „seksisme".
Het Vrije Volk, 5-9-1981
Mannen zijn bang dat hun vrouwen hier te
wijs worden
Vijftig jaar Rutgershuis
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM — Het is 1931. Armoe troef in veel
Rotterdamse gezinnen. Grote gezinnen vaak met twaalf of dertien kinderen.
Moeder af gesloofd, moe en vroeg 'oud. Begaan met het lot vandeze
vrouwen begon de Rotterdamse huisarts Jan Rutgers j vijftig jaar geleden met de
verspreiding van condooms en pessariums in de hoop dat bet kindertal binnen de
perken bleef. Met die verstrekking van voorbehoedsmiddelen was het Jan Rutgershuis aan de Heemraadssingel 159 een feit.
Een andere huisarts, dr. Bosma, ging 's avonds zelf
foldertjes in de brievenbussen doen, waarin de vrouwen werd verteld dat ze
zonder dat hun mannen het hoefden te weten bij het Rutgershuis
terecht konden voor voorbehoedsmiddelen. De vrouwen kwamen. Niet altijd
consulteerden zij de artsen buiten medeweten van hun echtgenoten. Eén keer
moest dokter Bosma via de achtertuinen van de Heemraadssingel [159] naar huis. Vóór het Rutgershuis stonden opgewonden mannen: het was de tijd
waarin het bijbelse gezegde "laat het zaad niet
verloren gaan" geboortenbeperking in de weg
stond.
Vijftig jaar later doet dit verhaal folkloristisch
aan. Voorbehoedsmiddelen zijn er te kust en te keur. Ze worden ook nog altijd
door het Rutgershuis verstrekt. Voor een nieuwe groep
Rotterdammers blijkt het bijbelse gezegde echter nog
van kracht. Veel migranten hebben er moeite mee dat hun vrouwen steeds vaker de
weg naar de Heemraadssingel
weten te vinden.
Voorlichtster An de Sain psychologe. Paula Magnus
"Wij proberen mensen praktisch te helpen".
Te wijs
De Rutgersstichting heeft
in de loop der jaren haar taken uitgebreid. Het is al lang niet meer alleen een
bureau waar je anti-conceptiemiddelen kunt halen.
Het.is een sexualiteitsbureau geworden in de breedste
zin van het woord. Wat de Rutgersstichting doet?
Medewerkster An,de Sain: "We geven voorlichting aan de buitenlandse
manden, die de gemeentelijke test- en trainingscursussen volgen. Veel
buitenlandse mannen zijn bang dat hun vrouwen hier te wijs worden. Die angst
proberen wij weg te nemen."
De toneelgroep Wiedus
heeft contacten met de Rutgersstichting. Het
toneelstuk "Van Dattum" wordt gespeeld .voor jongeren van 14 tot 18
jaar.'
An de Saln: „De scholen kunnen bij de Stichting Musische
Vorming een opvoering aanvragen. Wij begeleiden het toneelstuk en gaan in op
eventuele vragen, die het stuk oproept. "Van Dattum" gaat over het oppep-gedrag, de grote versiertoer, van veel jongens. Het
toont, dat je gevoelens mag laten blijken. Het is belangrijk te mogen durven en
kunnen vrijen."
Sinds kort heeft het Rutgershuis
ook een psychisch-sociaal team. Psychhloge
Paula Magnus: „Rotterdam biedt weinig mogelijkheden
voor mensen die bepaalde dingen van hun sexuele leven
als problemen ervaren.'lk zeg expres ervaren' want
wat voor de één een probleem is kan voor de ander gewoon zijn. Die mensen
proberen wij te helpen. Individueel maar ook in groepen. Zo zijn er groepen
vrouwen, arbeidersvrouwen, die over, hun eigen lichaamsbeleving praten. Dat kan
heel verhelderfend werken. Ook is er een mannengroep
in .voorbereiding.”
Bewust maken
Was het zwaartepunt van de Rutgersstichting
vijftig jaar geleden de anti-conceptie, nu probeert
zij mensen ervan bewust te maken, dat sex j geen
prestatie is, maar een beleving.
De voorlichting over anticonceptie-middelen
is ook uitgebreid. An de Sain:
„Er zijn veel vrouwen, die wel voorbehoedsmiddelen willen gebruiken, maar nog
niet weten welke. We hebben nu groepen,
waarin we uitvoerig voorlichting geven. Als vrouwen een keuze hebben gemaakt,
kunnen ze bij de dokter terecht. Men kan zelfs kiezen tussen een mannelijke
Vof; vrouwelijke arts."
Inlichtingen worden ook telefonisch verstrekt: Het telefoonnummer, van het Rutgershuis aan de Heemraadsingel is 77 32 44, aan de Randweg in Rotterdam-Zuid 19 0919
Het Vrije Volk, 22-10-1981
Door
Joyce de Bruijn
Rotterdam
- Het gaat weer hartstikke goed met de Rutgers Stichting. De vorig jaar met
opheffing bedreigde expert in seksualiteit zet nu de eerste stappen naar een
zelfstandige onderneming. Vanaf het jaar 2000 moet de stichting zichzelf
helemaal kunnen bedruipen. Want hoe hard de maatschappelijke protesten vorig
jaar ook klonken, het ministerie van Volksgezondheid draait na de eeuwwisseling
de subsidiekraan definitief dicht. En de stichting van oprichter Johannes
Rutgers gaat het redden, weet directeur Arjanne
Lagendijk. Want voor expertise op het gebied van seksualiteit bestaat een markt
zo groot als de wereld.
De Rutgers Stichting is uniek. Nergens in de wereld zijn zoveel seksexperts
onder één dak te vinden. Vandaar dat de stichting regelmatig buitenlandse
gasten ontvangt die komen kijken hoe men hier werkt. En ook andersom:
medewerkers van de stichting - die zelfs een aparte afdeling buitenland heeft -
reizen over de hele globe om her en der cursussen, workshops en lezingen te
geven. Eigenlijk hoefde de stichting maar in één opzicht echt te veranderen: de
diensten en consulten moeten in het vervolg met klinkende munt worden betaald.
Nadat het ministerie in november vorig jaar besloot de subsidie stop te zetten,
ging de Rutgers Stichting koortsachtig aan de slag om te kijken of het
instituut het ook op eigen kracht zou redden. Uit de massale steunbetuigingen
vanuit alle hoeken van de maatschappij bleek dat Nederland eigenlijk niet meer
zonder de Rutgers Stichting kon. Immers, waar moest men anders naartoe met
vragen over voorbehoedmiddelen, geslachtsziekten en problemen bij het vrijen?
Waar moesten die meisjes naartoe die van hun ouders niet aan de pil mogen en
niet naar hun huisarts durven? Wie zou er anders moeten zorgen voor trainingen
van hulpverleners in de gezondheidszorg? Kortom, de Rutgers Stichting mocht
niet verloren gaan.
Vervolgens rees de vraag of commercialisering niet tot gevolg zou hebben dat
sommige klanten - wegens geldgebrek - buiten de boot zouden vallen. Het bleek
allemaal mee te vallen. Het ondernemingsplan wees uit dat de hulpverlening aan
jongeren betaalbaar kon blijven. ,,We vragen aan jongeren onder de achttien
f17,50 voor een consult. Dat blijken ze meestal wel te kunnen betalen. En als
ze het echt niet kunnen opbrengen dan doen we daar nog steeds niet moeilijk
over,'' vertelt Lagendijk. ,,We hebben gekeken hoe alles efficiënter kan, maar
de kwaliteit van de hulpverlening blijft wel voorop staan.''
Het Rotterdamse onderkomen aan de Heemraadssingel 159 oogt gemoedelijk. In de hal staan
vitrinekasten met vibrators in felle kleurtjes, zilveren doosjes om condooms in
op te bergen en informatieve video's over seks. Lagendijk: ,,We verkopen nu naast
de betrouwbare condooms ook andere middelen. We worden er niet rijk van, maar
er blijkt toch behoefte aan te zijn. Laatst kwam hier een vrouw van over de
zestig voor een vibrator. Dat wilde ze nu wel eens proberen. Seksshops hebben
dan toch een hoge drempel.''
Fabeltje
Naast
hulp en informatie voor individuen middels een 06-informatienummer en
persoonlijke consults bij seksuologen,
psychotherapeuten en artsen, biedt de Rutgers Stichting ook
trainingsprogramma's voor medewerkers uit de hulpverlening. Ouderenwerkers,
verzorgers van mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap, politie
en justitie. Ze krijgen allemaal met seksualiteit te maken. Want dat senioren
op hun leeftijd niet meer aan seks doen, is een fabeltje dat vooral door de
kinderen van de bewuste ouderen in stand wordt gehouden.
,,Kolder,'' zegt Lagendijk. ,,Seksuele gevoelens houden niet op na je
vijfenzestigste. Er bestaat wel degelijk behoefte aan intimiteit. De manier
waarop kan verschillen, maar de gevoelens zijn er. Het personeel leert bij die
trainingen hoe ze daar mee om moeten gaan en hoe ze seksualiteit bespreekbaar
maken. En dat geldt voor al die hulpverleners: hoe ga je om met seksualiteit
binnen jouw beroep. En dat staat nooit los van je eigen seksuele normen.''
Ook over de verlangens van mensen met een verstandelijke handicap bestaan nogal
wat onduidelijkheden. ,,Ja, ook verstandelijk gehandicapten vrijen met elkaar.
Maar hoe ga je daar mee om? Mogen ze zoenen op de bank in de gemeenschappelijke
woonkamer? Daar moet wel duidelijkheid over zijn. Het moet niet zo zijn dat het
wel mag wanneer Pietje dienst heeft en dat het niet kan wanneer Marietje dienst heeft. Bovendien zie je wel eens dat deze
mensen naar een heroïnehoertje gaan. Dan moeten ze dat dus wel veilig doen met
het oog op Aids.''
Betrekkelijk nieuw is de ontwikkeling van taakstraffen seksualiteit, bedoeld
voor jongeren die voor een seksueel vergrijp zijn veroordeeld. In overleg met
justitie - die dit project ook betaalt - kunnen zij deelnemen aan tien
bijeenkomsten waar hen duidelijk wordt gemaakt wat de betekenis van hun daad is
geweest.
Verder is de Rutgers Stichting actief achter de schermen van de veelheid aan
programma's over seks op televisie. Seks met Angela, Rondom Tien, Lief en Leed,
de Ronde van Witteman. Als er over seks wordt gesproken kan men er rustig
vanuit gaan dat de stichting een vinger in de pap heeft gehad. Het lijkt op
zich vreemd dat er - blijkens de honderd telefoontjes per dag op het
06-informatienummer - ondanks al deze programma's toch nog veel te vragen
overblijft. ,,Al die aandacht in de media bevordert de openheid. We merken dat
er meer telefoontjes komen. Mensen besluiten dan toch maar eens een afspraak
met ons te maken. De keerzijde van de medaille is dat het dwangmatig wordt. Zo
van: je moet alles een keer gedaan hebben. We werken er aan mee omdat we willen
voorkomen dat de informatie op televisie niet klopt.''
RD,
8-6-1996