Statige buurt verpaupert door HEROÍNE HORECA HOEREN

Omwonenden zijn riskante vrijpartijen zat

In de greep van de tippelzone

door ASTRID FEITER

ROTTERDAM, zaterdag

Op de dag waarop 's morgens het lijk van de 31-jarige W.G. van B. in de bosjes naast de G.J. de Jonghweg werd gevonden, heerste een verslagen sfeer in Keetje Tippel, de 'aanloopcontainer' voor prostituees op de gedoogzone. In het gebouwtje lopen van zes uur 's avonds tot zes uur in de ochtend zon 65 verschillende meisjes en vrouwen in en uit. „Ze hadden allemaal zoiets van: dit had ook ik kunnen zijn. Ze waren agressief," zegt Dick Vogelezang, projektleider van het aanloophuis. Op de G.J. de Jonghweg kennen de meiden elkaar.

De 31-jarige heroïneprostituée werd 's ochtends om negen uur door een voorbijganger aangetroffen. Een bebloed mes lag naast haar. De politie startte een grootscheeps onderzoek. Maar, zoals een politiewoordvoerder laat weten, het is voorlopig nog zoeken naar een speld in een hooiberg.

Misschien wordt ook deze keer de dader niet gevonden. Zoals ook nog steeds niet bekend is wie in april van dit jaar de 35-jarige prostituee vermoordde die werd gevonden in struiken naast de Maastunnel, op enige afstand van de tippelzone.

De moordenaar van de 18-jarige Daphne K., die drie jaar geleden gedeeltelijk ontkleed in een bouwput bij Ridderkerk werd aangetroffen, loopt ook nog steeds vrij rond. Het meisje werd kort voor haar dood voor het laatst gezien op de G.J. de Jonghweg. Twee collega's van haar, Coby Toet (39) en Monica Eckhardt (21) werden anderhalf jaar eerder levenloos in Rotterdam aangetroffen. Ook daarvoor is niemand ooit berecht.

„Tóch is het veiliger geworden voor de meisjes door het instellen van deze tippelzone," zegt de Keetje Tippelcoördinator. „Natuurlijk

komt hier nog weleens een vrouw die is mishandeld of verkracht, maar het komt minder vaak voor dan in de tijd toen deze vorm van prostitutie nergens in de stad werd gedoogd. Er is hier sociale controle: de meiden letten op elkaar. Maar goed, als je te horen krijgt dat er weer eentje is vermoord, dan besef je dat er ontzettend grote risico's worden genomen."

Machteloosheid

„Na zon moord zijn de meisjes ontzettend op hun hoede: zijn kritisch in het aannemen van klanten en gaan niet mee naar een afgelegen plaats. Maar na anderhalve maand is dit voorval vergeten en vallen ze terug in het oude patroon," vertelt Dick Vogelezang. Hijzelf was na het horen van de moord woedend van machteloosheid.

Dick Vogelezang werkt nu vijf jaar in Keetje Tippel. In het aanloophuis vinden de prostituees rust: mannen komen er niet in. De enige spelregels zijn, dat er geen drugs mogen worden gebruikt en dat de dames zich geweldloos moeten opstellen. In hun keet krijgen ze gratis koffie en thee. Melk en brood zijn tegen kostprijs te verkrijgen. Condooms worden er gratis verstrekt en gebruikte spuiten kunnen er worden omgeruild.

„We proberen de meisjes te begeleiden in de periode dat ze verslaafd zijn," legt Dick uit. „We proberen ze hier over andere dingen na te laten denken dan drugsgebruik en sex. Daarmee hopen we ze ooit nog eens zover te krijgen dat ze gaan denken aan afkicken. Als wij er niet zouden zijn zouden de meeste vrouwen zich verwaarlozen. Ze zouden bijvoorbeeld nooit naar een arts gaan. In Keetje Tippel zit elke avond een dokter. Doordat je het vertrouwen van ze wint, krijg je de vrouwen toch zover dat ze zich regelmatig goed laten onderzoeken."

Dick weet dat tachtig procent van de vrouwen die op de G.J. de Jonghweg werkt, verslaafd is aan drugs. Ondanks kou en regen geven deze meiden de voorkeur aan de tippelzone boven raamprostitutie omdat ze op deze manier geen geld kwijt zijn aan kamerhuur en omdat ze op variabele tijden kunnen werken. De onveiligheid nemen ze op de koop toe.

Volgens de coördinator scheelt het in prijs wellicht een tientje of een man naar een raamprostituée gaat, of een meisje van de straat oppikt. („Ik snap die mannen niet," zegt hij. „Staat zon meisje in de regen, helemaal doorweekt, ziet er ongezond uit. Ik kan me niet voorstellen wat daaraan leuk is.") Afhankelijk van de afspraak, wordt 'de zaak' afgehandeld in een hotel, in de auto op een nabijgelegen parkeerterrein of in de struiken.

De G.J. de Jonghweg in Rotterdam is de tippelzone van de Maasstad. Behalve enkele travestieten en transseksuelen verdienen voornamelijk heroïneprostituées er hun boterham. De dames laten zich oppikken door onbekende mannen in auto's. De heroïneprostituées werden vorige week opgeschrikt door een moord op een collega. Al de tweede dit jaar, de zevende in vijf jaar. Daders worden zelden of nooit gevonden. De bewoners van de wijk die grenst de G.J. de Jonghweg, zien het lawaaierige sexcircus met lede ogen aan. Voor hun deuren worden de risicovolle vrijpartijen gearrangeerd. Al acht jaar lang verpaupert hun statige, gezellige buurt als gevolg van heroïne, horeca en hoeren.

De 23-jarige Matthew Sanders, die samen met zijn moeder en drie broers aan de Heemraadssingel vlak bij de G.J. de Jonghweg woont, is enkele dagen geleden ondervraagd in verband met de moord op de 31-jarige prostituee. De geschiedenis-student deelt iedere ochtend vroeg kranten uit. Om zeven uur 's ochtends werd Matthew staande gehouden door de politie bij de plek des onheils. Of hij misschien op de ochtend van de moord een man met een vreemd gezicht had gezien. „Ik zie nooit anders," was zijn antwoord...

Ruim zestien jaar woont de familie Sanders op de Heemraadssingel. Toen ze er kwamen wonen was het een nette buurt; je woonde er zogezegd op stand. Maar zon tien jaar geleden was het gedaan met de pret: de eerste heroïneslachtoffers vestigden zich in hun wijk. Zon vijf jaar geleden besloot de gemeenteraad dat de tippelprostitutie zich maar op de G.J. de Jonghweg moest concentreren. De Heemraadssingel zou weer een nette straat worden.

In werkelijkheid staan er nu nog meer hoeren dan voorheen voor de deur van de familie Sanders. Al om half zes 's ochtends, als Matthew zijn bed uit stapt voor zijn kranten, staan de meiden op klanten te wachten. Om acht uur, voordat de kantoren beginnen, wordt het zelfs wat drukker op straat met publieke vrouwen en hun klanten. Voorts staan er de hele dag meiden voor hun deur. 's Avonds wordt het pas 'echt leuk' voor de familie Sanders, als de auto's af en aan rijden.

„Soms zie je auto's twintig, dertig keer langskomen," vertelt de moeder des huizes, MacLellan Sanders. „En iedereen komt hier: van de fietser tot de bezitter van de BMW-vijf serie met autotelefoon."

„Er zijn zoveel mensen verhuisd dat er weinig saamhorigheid meer is, maar anders hadden zich hier in deze wijk al lang dezelfde taferelen afgespeeld als in Arnhem," zegt mevrouw Sanders. Zij doelt daarmee op het uitbreken van onlusten in de oude woonwijk Klarendal, enkele weken geleden. De buurtbewoners namen daar het recht in eigen hand, in de strijd tegen de overlast door heroïneprostitutie en handel in harddrugs. Anneke van den Berg, lid van de bewonersorganisatie Middelland, de wijk waar ook de Heemraadssingel deel van uitmaakt, weet dat er inderdaad stemmen zijn opgegaan om ook in Rotterdam over te gaan op harde acties. „Maar er wonen hier nogal wat oudere mensen, die zich daaraan niet meer wagen," zegt ze. Ze strijdt, samen met zon honderd actieve Middellandbewoners, tegen (zoals ze het zelf zegt) de drie H's: heroïne, hoeren en horeca.

Hoop

Ze is boos op de gemeente die een achterstandsbuurt als Middelland heeft opgezadeld met de tippelzone. Haar hoop is gevestigd op de stadsvernieuwing, waaraan momenteel hard wordt gewerkt. Ook staan er in de wijk diverse dure woonprojekten op stapel. „De gemeente móet dan wel wat doen, want je kunt toch niet verwachten van toekomstige bewoners, dat ze hoge woonlasten gaan betalen in zon wijk?" Maar het voltooien van de stadsvernieuwing laat nog zeker drie jaar op zich wachten.

De gemeente is er zich terdege van bewust dat de G.J. de Jonghweg geen ideale tippelzone is. Vanaf maart is een commissie aan het zoeken naar een geschikte plek waar Rotterdam haar heroïnehoeren en hun klanten heen kan dirigeren. Beleidsmedewerker voor prostitutiezaken John de Cloe weet echter nog niet of er alternatieven zijn en wanneer die alternatieven bekend gemaakt worden.

Volgens zijn zeggen is de G.J. de Jonghweg „best redelijk veilig, omdat de heroïnehoeren er onderling een vrij redelijke sociale controle op nahouden." Volgens hem is niet de omgeving van de G.J. de Jonghweg, maar het vak riskant. „Mijn ervaring is dat, in vergelijking met zon acht jaar geleden, de situatie in Middelland een heel stuk is verbeterd. We merken dat aan het aantal klachten uit de wijk, dat terugloopt," zegt de beleidsmedewerker.

Positieve ontwikkelingen om de situatie rond de gedoogzone acceptabeler te maken, noemt hij het indammen van het 'klantenverkeer' in de woonwijk, 't verbaliseren van prostituees die zich buiten de gedoogzone ophouden, het dagelijks schoonmaken van de tippelzone, het spuitenomruilproject, meer straatverlichting en het neerzetten van twee abri's om de hoeren bescherming te bieden tegen slecht weer. „De problematiek hebben we aardig onder de knie," zegt De Cloe. „Niettemin is de gemeente op zoek naar een andere oplossing."

Het Vrije Volk, 11-11-1989