Vereniging Volksuniversiteit na faillissement doorgestart als Stichting

De Vereniging Volks-Universiteit word op 20 september 1917 opgericht op instigatie van mr. W.C. Mees. Doelstelling is het verspreiden van kennis onder het gewone volk door lezingen en cursussen. De Vereniging is vanaf 1928 (en met uitzondering van de periode 1940-45) gevestigd in het Huis van Hoboken, villa Dijkzicht, aan de Westzeedijk 145. In 1980 wordt de dependance, een statig herenhuis aan de Parklaan 3, afgestoten omdat de huur te hoog is en worden in plaats daarvan de panden Heemraadssingel 275-277 aangekocht. Hierin worden leslokalen en een restaurant gevestigd.

Eind 1984 blijken er grote financiële problemen te zijn. De organisatie is ongemerkt een kind met een waterhoofd geworden. Er is 24 man niet onderwijzend personeel; er worden telkens nieuwe en steeds spectaculairdere cursussen gestart en om daarvoor voldoende belangstelling te krijgen worden steeds duurdere advertentiecampagnes opgezet. Daardoor worden de cursussen duurder en dat maakte weer dat het aantal cursisten niet voldoende is om de betalingen te verrichten. Er is al anderhalf jaar verzuimd om de hypotheek af te lossen op de panden aan de Heemraadssingel, waardoor een schuld van 930.000 gld. is ontstaan. De ledenvergadering weigert de jaarrekening over 1983 goed te keuren. Bestuur en directie stellen de docenten voor om door te gaan met het geven van cursussen zonder de garantie dat hun salarissen worden uitbetaald. Omdat de docenten dit weigeren worden de lessen op 5-1-1985 (direct aansluitend op de Kerstvakantie) stopgezet. Op 22-1-1985 spreekt de Rechtbank het faillissement van de Vereniging Volksuniversiteit uit, de totale schuld bedraagt meer dan een miljoen gulden. Diezelfde dag maakt de Stichting ter Bevordering van de Volkskracht bekend dat ze een Stichting Volksuniversiteit gaat oprichten om het werk van de Volksuniversiteit voort te zetten.

De docenten richten een dag later een docentenvereniging op met het doel het contact tussen leraren en cursisten te bevorderen en de lessen zo spoedig mogelijk te hervatten.

Er wordt een noodplan opgesteld om de lopende cursussen (tot aan de zomervakantie) af te maken. De gemeentelijke subsidie van een half miljoen per jaar zal hiervoor worden aangewend. Een aantal Rotterdamse instellingen blijkt bereidt de hypotheekschuld over te nemen als de Spaarbank iets van het bedrag wil laten vallen. In overleg tussen Stichting Volkskracht, de docenten, de schuldeisers, de gemeente en andere betrokkenen lukt het om het noodplan rond te krijgen.

Voor het voortzetten van de lessen in de periode september tot en met december is extra geld nodig. Daartoe zal aan de leden van de Volksuniversiteit een extra bijdrage van 10 gulden worden gevraagd en zal ook daarnaast geld worden ingezameld. Als er dan nog meer geld nodig is kan een voorschot worden verkregen op de gemeentelijke subsidie voor 1986. De Stichting Volksuniversiteit is levensvatbaar als er per jaar minstens 3000 tot 4000 cursisten zijn. De oude Volksuniversiteit had jaarlijks 7 ä 8000 cursisten.

In september schrijven tot tevredenheid van de Volksuniversiteit 2500 cursisten in. Tezamen met de deelnemers aan de voorjaarscursussen in 1986 moet dit voldoende zijn voor een kostendekkende exploitatie.

Docent Volksuniversiteit: 'Directeur was te solistisch bezig'

(Van een onzer verslaggeefsters)

ROTTERDAM — „Frank Serlier wilde in zijn enthousiasme voor de Volksuniversiteit allerlei vernieuwingen heel snel doorvoeren. Hij realiseerde zich niet dat aan alles een prijskaartje hangt en maakte de klassieke fout alle problemen in zijn eenje te willen oplossen."

Jan-Willem de Boer, docent aan de Volksuniversiteit, geeft zijn visie op Serliers werkwijze als directeur van het failliet verklaarde instituut. Serliers blinde werkdrift en gebrek aan vermogen om dingen aan anderen over te laten moeten, zo meent De Boer, worden beschouwd als oorzaken van het faillissement.

De Boer, terugblikkend: „In 1980 kreeg de Volksuniversiteit een nieuwe, enthousiaste en begaafde directeur: Serlier. Hij trof een VU aan die niet helemaal paste in deze tijd. Hij wilde er een bruisend geheel van maken."

Serlier begon in 1982 het toenmalige programma, dat uitsluitend uit talen- en creatlviteitscursussen bestond, aan te vullen met een pakket „mens en maatschappij". Overigens niet in het wilde weg — gebleken was dat er belangstelling was voor zulke lessen.

De Boer: „Ik vermoed dat hij de vraag naar deze cursussen heeft overschat. Het pakket breidde zich vliegensvlug uit. De VU huurde een pand aan de Parklaan om de groei op te vangen. Maar de ruimte voldeed niet. Het was een oud huis met kleine kamers en smalle trappen en gangen — ongeschikt om lessen te geven."

De overmaat aan dadendrang die Frank Serlier als directeur van de Volksuniversiteit aan de dag legde wordt achteraf door een van de docenten aangewezen als een van de oorzaken van het faillissement.

Een vermogen

Omdat de Volksuniversiteit een groot gebrek aan cursusruimten had riep ze de „Stichting Fonds Volksuniversiteit" in het leven. Deze Stichting kocht twee panden aan de Heemraadssingel en verhuurde die aan de VU.

De Boer: „De panden moesten verbouwd worden. Ik weet niet hoeveel geld dat heeft gekost, maar het moet een vermogen zijn geweest."

Het volgende geldvretende project was het 'Bureau Vendura Mundi", dat de zomeractiviteiten van de VU verzorgde. De cursussen van de VU liepen van september tot april. Het leek Serlier een goed idee in de zomermaanden de leden culturele reizen en weekendcursussen te bieden.

„Dat is niet goed verlopen. Er meldden zich te weinig mensen aan. Soms was een conferentie-oord afgehuurd voor een cursus waarop maar zes mensen hadden ingeschreven. Vaak ging het dan niet door, maar de ruimtes moesten natuurlijk wel worden betaald," vertelt Jan-Willem de Boer.

Vervolgens kwam wat De Boer „het drama van de computer" noemt. De administratie moest geautomatiseerd. De computerprogramma's werkten niet naar behoren en het ledenbestand werd een chaos. „Dat is gelukkig snel rechtgebreid," zegt De Boer, „maar het vreemde was dat de personeelslasten alleen maar toenamen, terwijl de automatisering juist tot een vermindering van deze lasten had moeten leiden."

Problemen

De directie van de Volksunversiteit voorzag grote financiële problemen. Het cursusgeld werd met 30 tot 40 procent verhoogd om geld in het laatje te krijgen. De Boer: „Wij wisten van niets. De docenten lazen over de verhoging in het programmaboek dat in augustus vorig jaar uitkwam. Het regende bij de docenten telefoontjes van woedende mensen. Velen konden het extra cursusgeld niet opbrengen. Anderen vonden dat de VU nu alleen nog voor de elite was, en haakten uit principe af. Het ledental daalde van zevenduizend naar vijfduizend. Dat heeft noch het bestuur, noch de directie voorzien.

Bestuur en directie hadden echter wèl alvast ruimtes gehuurd voor de zevenduizend cursisten. Deze kwamen door de forse daling van het ledenaantal leeg te staan. Volgens Jan-Willem de Boer moeten directie en bestuur in september vorig jaar al geweten hebben dat de situatie uitzichtloos was. Toch kwam in november nog een programmaboek uit met cursussen die in januari van start zouden gaan. „Veel mensen hebben ingetekend. Sommigen kregen in december een aanmaning om voor 2 januari het cursusgeld over te maken."

Inmiddels was de slechte financiële situatie bekend geworden. De VU had een schuld van ruim één miljoen gulden. De docenten besloten de lessen op te schorten tot op een ledenvergadering duidelijk gemaakt zou worden hoe het zover had kunnen komen.

„Ik heb tientallen mensen aan de telefoon gehad die vertelden dat ze op 5 januari de giro-afschrijving van het cursusgeld én de brief met de mededeling over de opgeschorte lessen in de bus kregen. Het heeft die mensen enorm geschokt dat hen nog veel geld is gevraagd voor cursussen, die hoogstwaarschijnlijk niet door zouden gaan."

„Ik vind het heel erg dat dit is gebeurd," vertelt Jan-Willem de Boer. .Alle docenten kennen dat gevoel van schaamte. We generen ons voor de gang van zaken op de voormalige Volksuniversiteit. Daarom willen we ook doorgaan met de cursussen. Dat is de enige manier om het vertrouwen van de cursisten niet te verliezen."

Alle adressen van de leerlingen zitten in een kluis van de voormalige Vereniging Volksuniversiteit. Directie en bestuur weigeren deze aan de docenten te geven. De docenten proberen desondanks op allerlei manieren hun cursisten te bereiken.

De Boer: „Ik heb op de avond dat de cursussen eigenlijk weer moesten beginnen voor het gebouw van de VU in de sneeuw nog enkele mensen kunnen inlichten. Zij hadden geen brief gehad, waarin stond dat de lessen opgeschort waren. Collega's probeerden via de telefoon cursisten op te sporen. Velen zijn alweer begonnen. De docenten geven de cursussen nu les in hun eigen huis, of in gehuurde ruimten.

De docenten hebben goede hoop dat het initiatief van de Stichting Volkskracht om de werkzaamheden van de VU voort te zetten met succes zal worden bekroond.

De Boer waarschuwt echter: „Als er ooit weer een Vereniging Volksuniversiteit wordt opgericht zien wij graag enkele docenten en cursisten in het bestuur."

Het bestuur van de voormalige VU heeft zijn taak - het controleren van de directie - niet naar behoren uitgevoerd.

De Boer: „De VU heeft 65 jaar perfect gedraaid. Enkele leden hebben al 30 jaar zitting in het bestuur. Ze zijn een beetje ingedommeld. Ze hebben erop vertrouwd dat ze goede informatie van de directie kregen. Het lijkt mij niet goed dat bestuursleden zolang op hun stoel blijven zitten."

Cursisten van de VU die graag verder willen met hun cursus kunnen contact opnemen met: W. van Luijn (tel: 010-358285), M. Matthijsse (tel: 010-148269) of J.W. de Boer (010-229704).

Het Vrije Volk, 31-1-1985

Rotterdamse Volksuniversiteit failliet

Directeur nam te veel hooi op zijn vork

Door PETER OTTE

De Rotterdamse Volksuniversiteit is failliet. Een instituut van naam, een begrip voor elke Rotterdammer is van de ene op de andere dag uit het Maasstedelijke culturele en sociale leven weggerukt. „Hoe kon het toch gebeuren", vraagt menigeen zich af. Na vijfenzestig jaar aan honderdduizenden de mogelijkheid te hebben geboden zich na de leerplichtige leeftijd nog wat bij te spijkeren op het gebied van vreemde talen en creativiteit is het doek gevallen. De onverwoestbaar geachte VU verwoest.

Ruim vijfduizend cursisten kregen 4 januari een brief in de bus. Directeur Frank Serlier maakt bekend dat de Volksuniversiteit in acute geldnood is gekomen. De schuldenlast beloopt één miljoen gulden en de banken weigeren verdere financiële steun. Daardoor is het betalen van de salarissen van de docenten over januari onzeker. „De cursussen worden tot nader bericht opgeschort, want zonder de zekerheid van het uitbetalen van hun honorarium weigeren de docenten les te geven", aldus Serlier.

Oneerlijke voorlichting

„Twee onwaarheden in een zin", zo betoogt Jan Willem de Boer, docent aan de Volksuniversiteit. „Wij hebben niet geweigerd 7 januari de nieuwe cursussen te starten omdat we bang waren voor de onzekere honorariumuitbetaling. Die vergoeding is maar een bescheiden bedrag, omdat de meesten van ons werken op basis van een contract van drieneenhalve maand. Nee, het was ons om de zekerheid voor de cursisten te doen. We hebben geweigerd aan de slag te gaan voordat er in een algemene ledenvergadering verslag was gedaan aan leden en cursisten — samen zo’n twaalfduizend mensen — van de precieze situatie waarin de VU verkeerde. Vele cursisten verkeerden in grote onzekerheid. De brief had hen van hun stuk gebracht. De cursussen werden opgeschort, maar tot wanneer?" „Er zijn mensen die in de laatste week van december 1984 nog vele honderden guldens cursusgeld hebben voldaan om in januari met hun lessen te starten. Ook toen al moet de directie hebben geweten dat de cursussen nooit door zouden gaan, ook niet na een periode van opschorting. Dat is op z’n zachtst gezegd oneerlijke voorlichting!"

Uitbreiding

Het begin van het einde werd in 1982 ingeluid. Frank Serlier besluit de wat bestofte VU weer „bij de tijd" te maken. Naast de traditionele taal- en creativiteitscursussen moet de Volksuniversiteit zich ook gaan richten op de relatie mens en maatschappij. Via de VU moet de mens meer van zijn omgeving leren kennen. Dit alles onder het motto: „De VU is er voor iedereen!" Naast het traditionele pand aan de Westzeedijk opent Serlier in september 1982 een volledig verbouwd en modern ingericht pand aan de Heemraadssingel. Niet alleen leslokalen maar ook een sociëteit met restaurant worden hier gehuisvest. De financiële kant van de uitbreiding wordt ondergebracht in een nieuwe „Stichting Fonds Volksuniversiteit", vanaf dan eigenaar van het nieuwe pand en verhuurder ervan aan de VU. De modernisering trekt vele nieuwe cursisten aan. Elke avond is het een drukte van belang in beide gebouwen. Serlier moet tevreden zijn geweest. In zijn enthousiasme werkt hij nieuwe plannen uit. 's Zomers is de VU dicht en dat vindt hij jammer. Samen met andere VU's wordt de reisorganisatie Vectura Mundi opgericht. Conferentie-oorden worden afgehuurd en vele zomercursussen op touw gezet. De inschrijving ervoor valt echter tegen en 1983 geeft dan ook een bedroevende jaarrekening te zien. De VU gaat over rood, ook al door de teruglopende belangstelling voor de normale wintercursussen. De verminderde koopkracht moet een van de redenen geweest zijn.

Na het financieel slechte jaar 1983 proberen directie en bestuur van 1984 een betere jaargang te maken. Naar buiten toe presenteert de VU zich met een radicaal vernieuwd VU-Magazine.

Behalve cursusinformatie bevat het ook interessante artikelen rond een bepaald thema. Zo wordt aangesloten bij de manifestatie „Japan Totaal" en in het laatste nummer, bedoeld voor de eerste helft van 1985, staat de stad Rotterdam centraal.

Lezingen worden beloofd, met het achterliggende idee „aan elke Rotterdammer de mogelijkheid te bieden om nu eens aan te geven hoe die zijn stad er graag uit zou hebben laten zien." Het VU-Magazine wordt naar Frank Serliers zeggen goed ontvangen, zowel in eigen kring als daarbuiten. Het brengt helaas echter niet de zo benodigde cursisten binnen de muren van de VU.

Volgende stap is dan het personeelsbestand in te krimpen. Via het gecomputeriseerd bijhouden van de administratie hoopt men kosten te besparen. Dat pakt echter anders uit. Het computerprogramma en de ledenadministratie blijken minder goed bij elkaar te passen en pas nadat de administratie in een regelrechte chaos is veranderd worden de problemen overwonnen.

Resultaat is wel dat de personeelslasten oplopen in plaats van afnemen, zoals met het in gebruik nemen van een computer te verwachten valt. De kosten — en daarmee de schulden — lopen op en per september 1984 besluit men de nieuwe cursussen dertig tot veertig procent duurder te maken. De reorganisatie lijkt voltooid.

Weer wat nieuws

In september gaan de duurdere cursussen van start, met alweer veel nieuws. Computercursussen Basic en Pascal moeten aansluiten bij de informatica-rage. Voor het voorjaar 1985 worden vervolgcursussen beloofd en wordt aangekondigd dat ingeschreven kan worden op cursussen die „gaan over onderwerpen die actueel zijn, waar ieder elke dag mee te maken heeft". Voor najaar 1985 wordt alvast opgemerkt dat dan het toerisme in al zijn facetten centraal zal staan.

Het heeft niet mogen baten. De VU is ten onder gegaan aan haar directeur. Frank Serlier, weliswaar een man met een massa vernieuwende ideeën, maar zonder besef van bedrijfseconomie. Jan Willem de Boer: „Serlier wilde in zijn enthousiasme voor de Volksuniversiteit de — volgens hem noodzakelijke — vernieuwingen heel snel doorvoeren. Hij realiseerde zich echter niet dat aan alles een prijskaartje hangt. Daarbij probeerde hij alle problemen in zijn eentje op te lossen; hij kon gewoon geen dingen aan anderen overlaten." Vandaar ook dat voor iedereen, behalve voor Serlier zelf, het faillissement zo als een donderslag bij heldere hemel is gekomen.

We zullen doorgaan

Intussen hebben de docenten van de failliete VU niet stil gezeten. Voor hun cursisten doen ze alles. De Boer: „Er is een nieuwe Stichting Volksuniversiteit opgericht, met als eerste doel het voortzetten van de cursussen die door de oude VU waren toegezegd. Problemen zijn er daarbij legio. Het ontbreekt ons aan drie zaken. Allereerst geld. De meeste cursisten hebben bij de vorige, nu failliete VU het cursusgeld voldaan. Je kunt van die mensen niet verwachten dat ze de nieuwe VU opnieuw betalen. Toch moeten we ervan uitgaan dat we niet gratis les kunnen geven. Naast een bescheiden bijdrage voor de docenten zullen we huur moeten betalen voor nieuwe lesruimte. De beide oude VU-gebouwen zitten op slot en alleen de curator kan er naar binnen. Het ruimtegebrek is dus ons tweede probleem. Ons derde hoofdbreken zijn de cursisten. Hoe krijg je die te pakken? Velen kennen we bij naam, maar hun adres is ons onbekend. Dat zit in de administratie bij de vorige VU, in de kluis. Daar komen we niet bij."

Om al deze problemen te overwinnen zijn vele docenten nu al weken in de weer. Contacten met de gemeente Rotterdam hebben geleerd dat van die kant veel steun en dan vooral morele steun te verwachten is. Financieel behoort de gemeente Rotterdam ook niet tot de rijksten der aarde. Hoewel de goede wil er dus is, kan het geld nog wel even op zich laten wachten. Ook al heeft de gemeente zich dan garant gesteld voor het voortzetten van de cursussen door de nieuwe Stichting VU, op nog geen week na valt te zeggen wanneer de lessen weer beginnen. „Er wordt in ieder geval hard aan gewerkt", aldus De Boer.

De Waarheid, 13-2-1985

Volksuniversiteit slaat 'n nieuwe weg in

Van de dit jaar geïntroduceerde bedrijfscursussen en de 'certificaat-cursussen' wordt veel verwacht. Het programma van de srVu, de Stichting Rotterdamse Volksuniversiteit, gaat weliswaar summier in op de Europese eenwording en de toekomstige behoefte aan talenkennis, maar de werkelijkheid is anders. SrVu-medewerkers Florence de Bakker en Harry de Ruiter hebben gemerkt dat steeds vaker om 'een soort van verklaring' wordt gevraagd.

Voorlopig kijkt de Volksuniversiteit de 'diploma-drang' nog even aan. Dit jaar wordt — voorzichtig — een aantal bedrijfsgerichte talencursussen gepresenteerd met uitzicht op het zogeheten ICC-certificaat, het International Certificate Conference. Uitbreiden kan altijd nog.

Maar ook op het creatieve vlak, de andere poot van één van de meest bekende opleidingsinstituten voor volwassenen zonder vooropleiding, wordt de kat uit de boom gekeken. De enige nieuwkomers in het, in totaal uit 180 cursussen bestaande, programma zijn ontwerpen van affiches, logo's, pamfletten en verenigingsbladen en kartonnage. De eerste cursus behoeft geen verdere toelichting en de laatste eigenlijk ook niet. Wel is het iets om even bij stil te staan: een cursus karton vouwen beginnen, terwijl je net hebt geconstateerd dat voor Origami, ofwel papier vouwen op z'n Japans, geen kip te vinden is. Florence de Bakker benadrukt echter dat het onmogelijk is om te bepalen „wat mensen leuk zullen vinden". Als voorbeeld geeft ze poppen maken, een cursus die de eerste keer „niet zo geweldig" liep, maar inmiddels een grote schare fans heeft veroverd.

Om onverklaarbare redenen is ook het Hebreeuws modern een populaire studie, terwijl voor het Bijbels Hebreeuws niemand meer warm loopt. Florence de Bakker, retorisch: „Waar dat aan ligt?!' „Het aantal trends is niet meer bij te houden," vervolgt ze. „Zo zal de plotselinge belangstelling voor Grieks en Turks waarschijnlijk met de veranderende vakantiebestemmingen te maken hebben. Maar helemaal zeker weet je het nooit."

De Volksuniversiteit is gevestigd aan de Heemraadssingel 275—277 en telefonisch bereikbaar onder nr. 5761200. Voor de aanvang van het cursusseizoen '89-'9O worden twee Open Dagen gehouden: op zaterdag 26 en zondag 27 augustus van 10.00 tot 17.00 uur.

Het Vrije Volk, 19-8-1989