Bommen op de Heemraadssingel

Aangezien er sterke aanwijzingen waren dat de Sicherheitspolizei veel kennis en gegevens over de verzetsorganisatie L.K.P. bezat - de slagen die zij wist toe te brengen wezen daarop - leek het meer dan ooit dringend gewenst de archieven van de dienst te kraken of te vernietigen. De L.K.P. koos voor het laatste (van een inval had men al eens eerder moeten afzien) en deed daarvoor een beroep op de geallieerden. Op 9 november '44 liet de aan de L.K.P. verbonden B.B.O.(Bureau Bijzondere Opdrachten)-agent De Goede zijn marconist Van Duin de beschrijving, ligging en coördinaten van de Dienststelle aan Londen doorseinen met het verzoek dit gebouw te bombarderen.

Dit verzoek gaat via de Britse SEO (Special Operations Executive; een organisatie die belast is met het trainen en uitzenden van agenten naar bezet gebied) en het Nederlandse Bureau Inlichtingen (dat de verbindingen met het verzet onderhoud) naar marine-officier Moolenburgh. Deze is door het kabinet in Londen aangesteld als liaison tussen regering en geallieerde luchtstrijdkrachten. Als een aanvraag binnenkomt voor een bombardement moet Moolenburgh de risico's beoordelen: het belang dat wordt gediend tegen de kans dat de burgerbevolking onevenredig zwaar kan worden getroffen. Voor moeilijke gevallen moet hij de premier en de ministers van oorlog en van marine raadplegen. Deze vormen de kernleden van de zogenaamde bombardementencommissie. De dag daarop blijken zij te druk bezet met besprekingen, in welk geval Moolenburgh de bevoegdheid heeft om zelf te beslissen. Hij geeft het gevraagde schriftelijke fiat namens de regering mits het een precisieaanval wordt zoals staat te gebeuren op de SD-gebouwen aan de Euterpestraat (nu Gerrit van der Veenstraat) in Amsterdam-Zuid. De bombardementcommissie heeft dit bombardement in een dicht bevolkte stadswijk goedgekeurd nadat informatie verkregen is van de specialist voor precisie aanvallen Dennys Gillam. Deze nog geen 29 jaar oude kolonel heeft de leiding over een Typhoon-wing (5 squadrons van elk 6 a 8 toestellen) op vliegveld Deurne bij Antwerpen. Typhoons zijn éénmans jachtbommenwerpers, in staat tot een steile duik om dan vrijwel op dakhoogte te opereren. Daarbij kunnen zij elk 8 raketten of twee bommen gooien van 500 of 1000-lbs. Gillam is een gerenommeerde ace, wiens spectaculaire successen hem de bijnaam Kill'em Gillam hebben bezorgd. Wanneer de uitvoerbaarheid van een bombardement op de Euterpestraat aan hem wordt voorgelegd antwoordt hij met de woorden: 'A piece of cake'.

De aanval op Amsterdam heeft voorrang en deze moet vanwege de scholen in de omgeving op zondag worden uitgevoerd. Zondag 19 november start Gillam, maar hij moet wegens het slechte weer terugkeren. Pas de volgende zondag bestoken zijn squadrons de Euterpestraat, waarbij één gebouw wordt vernield en het ander ernstig beschadigd (wel vallen in de omgeving circa 50 doden). Drie dagen later is de Heemraadssingel aan de beurt.

Op 29 november rond 11 uur stijgen, net als bij de vorige actie vier squadrons op van Deurne. Ook voor deze aanval heeft Gillam een tactiek bedacht die hij meestal toepast wanneer veel Duitse luchtafweer - flak - dreigt. Dan moeten enkele van de squadrons - ditmaal drie - op enige afstand van het eigenlijke doel afleidingsaanvallen doen om op een bepaalde hoogte de aandacht van de flak te trekken. Intussen zal dan één squadron steil omlaag duiken en twee aan twee op het hoofddoel afgaan. Het voorste paar Typhoons moet het gebouw markeren met de rook en inslag van hun fosforraketten. De volgende paren zullen duizendpondsbommen gooien. Op de markering komt het aan.

Gillams ervaring is dat door de hoge snelheid van de Typhoons hun bommen de neiging hebben tot overschoot. Daarom laat hij meestal zo'n 50 meter vóór het doel de markering neer. Andere onzekerheden blijven. Bommen hebben de neiging tot stuiteren. Zelfs de - accuratere - raketten kunnen door een te late ontsteking van hun elektrisch circuit wat te kort voor het doel inslaan. Rond half twaalf komt Rotterdam in zicht. Gillam leidt dit keer de afleidingsmanoeuvres. Een squadron gaat op Waalhaven af om een flakpositie te bombarderen. Een ander valt de splitsing aan van de spoorlijn naar Delft en die van Maassluis. Het derde bestookt een rangeerterrein bij Kralingen met 64 raketten, voorafgegaan door Gillam en zijn wingman die vier bommen werpen.

Intussen voltooid nr. 193 squadron zijn snelle duik en raast in vier paren van twee met een snelheid van 400 mijl per uur vanuit het oosten naar zijn doel. Op dakhoogte. Voorop gaat overste Wells; hij en zijn wingman markeren het doel. Daarachter volgt de squadron-commandant met de voor Rotterdam wel zeer passende naam Erasmus. Zijn zes Typhoons gooien elk hun 1000 lbs-bommen af. Dan komen de Typhoons van Waalhaven nog na; ook zij laten nog enkele bommen vallen en schieten met hun boordkanonnen op het gebouw. Omdat de bommen zo laag worden afgeworpen, hebben zij een tijdmechanisme; anders zou hun explosie de eigen vliegtuigen kunnen vernielen. Helaas, het door Gillam geleide squadron dat van Kralingen over het centrum wegvliegt, kan waarnemen dat maar weinig van deze delay-bombs ontploffen. Na hun actie beginnen de Typhoons, nog steeds angstig laag, ontwijkende bewegingen te maken om de flak in verwarring te brengen. Pas daarna gaan zij klimmen, waarbij zij snelheid verliezen, dus kwetsbaar zijn. Eén toestel dat foto's zou maken, wordt geraakt en moet een noodlanding op Gilze-Rijen uitvoeren..

Weer kreeg Gillam veel publiciteit. De Daily Mail schreef: 'Hij cirkelde erboven als een verkeersagent. Het gebouw werd verwijderd alsof een tandarts een extractie verrichte.' Helaas; van een extractie was geen sprake. Heemraadssingel 226 werd niet geraakt; wel werd het door de inslagen in de omgeving durchgeblasen zoals de geschiedschrijver van de Rotterdamse Luchtbeschermingsdienst in zijn typescript noteerde. Hij vermeldt bij de burgerij 64 doden. De gemeentepolitie registreerde 45 doden en 13 zwaar gewonden bij bominslagen en in vernielde woningen aan Heemraadssingel, Aelbrechtsplein, Robert Fruinstraat en Oranjeboomstraat.

Bron: Korthals Altes, A, Bommen aan de Heemraadssingel, NRC-Handelsblad 19-3-1988