In
augustus 1924 start Willem Broekhuys vanuit het statige pand Heemraadssingel
169 het Broekhuys Sneeuwbal-systeem. In pagina-grote advertenties roept
Broekhuys ieder op om vier gulden in zijn systeem te investeren, hetgeen na
drie maanden een uitkering van tweeduizend gulden zal opleveren. In wezen gaat het hier om het aloude
piramidesysteem. Broekhuys heeft 150 witte stamkaarten voor vier gulden
verkocht. Voor iedere witte kaart worden vervolgens vier groene verkocht, voor elke
groene vier blauwe, voor elke blauwe vier rode, voor elke rode vier grijze en
vervolgens vier gele. Na deze zesde ronde (er zijn voor elke witte stamkaart
dan 4x4x4x4x4=1024 kaarten verkocht) ontvangt de houder van de witte stamkaart
2000 gulden. Broekhuys heeft door het hele land tientallen sigarenwinkeliers
als agenten geworven die zich met de verkoop van zijn gekleurde kaarten
bezighouden. Het is niet de eerste keer dat Broekhuys zich met twijfelachtige
financiële constructies tot het publiek richt. In zijn advertenties schermt hij
deze keer met een staf van accountants en wiskundigen die garant zouden staan
voor de kwaliteit van zijn systeem.
Kennelijk
is hij er ook in geslaagd om aan de bekende dichter-zanger Speenhof een witte
stamkaart te verkopen. Deze heeft blijkens de advertenties daarop (niet geheel
belangeloos) het volgende lied gedicht:
Broekhuys
zal tóch Broekhuys blijven
Steeds
de vindingrijke man!
Altijd
komt hij met iets pienters,
Wat
een ander net niet kan.
Weer
heeft hij iets nieuw verzonnen,
Nagerekend
en volbracht…
Is
die rake “Broekhuys-Sneeuwbal“
Soms
niet geniaal bedacht?
Kom!
We
moeten het erkennen
Van
dien gladden … Gelddresseur,
Ondanks
tegenslag en smalen,
Blijft
hij steeds:
De … grand seigneur.
Wat
hij nu weer heeft ontworpen,
Is
geen premieloterij,
Is
geen kansspel met een Simplex,
Maar
de zekerheid nabij.
En
ik moet hem weer berijmen,
Deze
grooten wonderling,
Die
steeds, ondanks tegenwerking,
Lachend
door het leven ging!
In
dien harden guldenwedstrijd
Streven
we toch allemaal !
Maar
de een doet het benepen,
Broekhuys
doet het …. Geniaal!
Broekhuys
laat den sneeuwbal rollen,
Iedereen
gunt hij zijn deel….
Ook
zichzelf: een …. “kleinigheidje,
Van
die groote pijp kaneel.
Twintig
ruggetjes van honderd
Krijgt
men voor zijn Stamboekkaart.
Is
zoo’n som U niet de moeite
Van
een kleinen handel waard?
Kies
een Prinsen –Zijspanwagen
Of
een Touringcar van Ford,
Kies
een fraaie Ibach vleugel,
Die
naar smaak geleverd wordt.
Voor
uw vier benepen guldens
Krijgt
u gauw tweeduizend pop.
Broekhuys,
onze “Gladste Vogel”’,
Zet
heel Holland op zijn kop!
De
reacties op deze financiële constructie blijven niet uit. In de NRC van 10 aug
1924 wordt in een ingezonden stuk onder het pseudoniem “Rekenaar” voorgerekend
dat het systeem alleen Broekhuys zelf rijk zal maken. Door middel van een
staatje wordt aangeven hoeveel kaarten er elke ronde moeten worden verkocht om
het systeem te laten draaien, hoeveel kaarten er inclusief de voorgaande ronden
over de toonbank moeten zijn gegaan, hoeveel geld er wordt uitgekeerd en
hoeveel winst Broekhuys in eigen zak steekt:
aantal totaal uitkering winst
1 wit 150 150
2 groen 600 750
3 blauw 2.400 3.150
4 rood 9.600 12.750
5 grijs 38.400 51.150
6 geel 153.600 204.750 300.000 519.000
7 wit A 614.400 819.150 1.200.000 1.257.000
8 groen A 2.457.600 3.276.750 4.800.000 5.020.400
9 blauw A 9.820.400 13.097.150 19.200.000 20.001.600
10 rood A 39.281.600 52.378.750 76.800.000 80.326.400
Enz. enz.
De kopers van de op dat
moment aangeboden gele kaarten zullen hun prijs pas krijgen als er ruim 52
miljoen kaarten zijn verkocht. Het zal iedereen duidelijk zijn dat het
Broekhuys sneeuwbal-systeem het nooit zover zal brengen en dat het
‘kleinigheidje’ uit het gedicht dat Broekhuys voor zichzelf reserveert in
werkelijkheid een kolossaal bedrag is.
Broekhuys reageert op deze
uitleg in een pagina grote advertentie in Het Vaderland van 12 aug 1924. Hij
stelt dat zijn systeem niet kan vastlopen omdat van vele onvoltooide stambomen
een kleiner aantal nieuwe stambomen zal worden gemaakt door kosteloze
omwisseling van kaarten. 150 onvoltooide stambomen worden bijvoorbeeld omgezet
in één nieuwe, waarbij de laagste nummers in de oude stamboom ook de laagste
nummers in de nieuwe stamboom worden (het behoeft hier geen betoog dat een
dergelijke handelswijze geen soulaas biedt). Ook geeft Broekhuys aan dat zijn
winst gering is omdat aan elke stamboomkaart die voor 4 gulden wordt verkocht 2 gulden aan verkoop- en
advertentiekosten verbonden zou zijn.
In een advertentie in de
Haagse Courant van 21 augustus meldt Broekhuys dat 50% Van de netto winst wordt
uitgekeerd aan de Nederlandsche Centrale Vereniging tot bestrijding der
Tuberculose. Het bestuur van die vereniging plaatst vervolgens een ingezonden
brief dat de naam van de vereniging
door Breokhuys ten onrechte wordt gebruikt.
Broekhuys kondigt aan zijn
tegenstanders wegens smaad voor de rechter te zullen brengen maar maakt deze
dreigementen niet waar.
Op 10 september laat de
firma Kiessel beslag leggen op de inboedel van het pand Heemraadssingel 169.
Broekhuys heeft voor 13.000 gulden meubelen gekocht maar voldoet de eerste
termijn van 6000 gulden niet. Broekhuys laat zijn accountants in de krant de
hoogte van de vordering betwisten, maar het einde nadert onafwendbaar. Op 17
september wordt de commanditaire vennootschap Broekhuys sneeuwbalsysteem
failliet verklaart. Naar verluidt heeft geen enkele stamkaarthouder zijn premie
uitgekeerd gekregen en is Broekhuys naar België vertokken om zijn systeem daar
verder aan de man te brengen.
Enkele krantenberichten:
Het
Vaderland 11-1-1924?
Aan
het “Vad.”wordt medegedeeld:
“Sinds
eenigen tijd is de heer Broekhuys, verscholen achter enkele van “zijn oude
vrienden”, weer begonnen een z.g. premieloterij te organiseren, door hem genoemd
Erica Premieleening en gelanceerd z.g. door de coöperatieve vereniging
Herstellingsoorden Duin, Bosch, Heide en Zee. Volgens de annonces is dit de
enige premielening die ooit de Staatscourant bereikte, terwijl op gebruikelijke
wijze bekend was gemaakt dat “wij (aldus coop. Ver.) in den omtrek van
Apeldoorn een schitterend gelegen stuk grond kadastraal bekend als sectie D. No
2404 en 256 hebben aangekocht.”
De
Broekhuys-cooperatie hield Maandagavond een trekking te Deventer, die, hoewel
de belangstelling miniem was, niet zonder incidenten afliep. Er werd gevraagd
hoe het mogelijk was dat de statuten de staatscourant hadden bereikt, terwijl
van deze cooperatie op de Landsdrukkerij niets bekend was.
Een
der aanwezigen stelde al bij de aanvang de vraag, waarom men nu plotseling van
een Amortisatietrekking van een 6 pct. Leening gewag maakte, terwijl men hier
gekomen was voor de gewone trekking van een 3 pCt leening? Geantwoord werd ,
dat de nummers op elkaar correspondeerden!
Daarna
werd gevraagd hoe men durfde beweren dat de coop. Vereen. bedoeld stuk grond
(de eenige waarborg der obligatiehouders) had gekocht, terwijl spr. bewijzen
kon dat dit op naam stond van de heeren Th. En H.J.A. (menschen die met de
coop. Niets van doen hebben, zoodat deze mededeeling dus misleidend was).
Op
deze vragen moesten de loterij-gérants het antwoord schuldig blijven.
Wij
vernemen, dat de politie naar aanleiding van het gebeuren een onderzoek
instelt.
Het
Vaderland 11-1-1924
BROEKHUYS EN DE LIEFDADIGHEID
“Hoogst onbehoorlijk
gebruik”
In de “Haagse Courant”van 21
augustus jl. komt een advertentie voor van de Internationale Sneeuwbal trust te
’s-Gravenhage, waarin vermeld wordt dat 50 pct. Van de netto winst wordt
uitgekeerd aan de Nederlandsche Centrale Vereniging tot bestrijding der
Tuberculose.
Het dagelijksch bestuur van
genoemde vereniging verklaart nu, dat deze zinsnede in de advertentie geheel
zonder zijn voorkennis is geplaatst en dat mitsdien hoogst onbehoorlijk gebruik
is gemaakt van de naam der vereniging.
Het Centrum, 3-9-1924
De uitgevers Buijten en
Schippersheyen zenden ons een open brief aan Willem Broekhuys. Zij herinneren
daarin aan de mededeling in de bladen, dat Broekhuys aan aanklacht wegens
smaadschrift had ingediend tegen hen als uitgevers der brochure “De
obligatiezwendel”en tegen den journalist Menning. Sinds dien vernamen zij niets
van die aanklacht. Zij verzoekn de heer Broekhuys nu, het niet bij een loos
gerucht te laten, doch den aanklacht door te zetten, opdat de Justitie mogen
uitmaken of er werkelijk gezwendeld is.
Het Centrum 8-9-1924
Een verklaring van den voorzitter van den staf van
accountants.
Door
den heer W.A. van der Wiele, leeraar M.O. handels- en staatswetenschappen, voorzitter
van den staf van accountants der commanditaire vennootschap
Broekhuys’sneeuwbal-systeem, wordt een verklaring gepubliceerd, waarin hij te
kennen geeft, dat het gelegde beslag blijkens het exploit door deurwaarder
Fonteyne aan den tegenpartij gisteren beteekend betreft een vordering, welke
betwist wordt, terwijl het werkelijk volgens het exploit verschuldigde bedrag
tegelijk werd aangeboden, dat de salarissen alle zijn betaald, waarvan de
kwitaties door een accountant, staande geheel buiten deze zaak, zijn
gewaarmerkt en met de kasstaat vergeleken, en dat reeds thans uitkeringen aan
houders van stamboomkaarten zijn gedaan, alhoewel de vennootschap daartoe
conform de gepubliceerde voorwaarden nog niet verplicht was.
Wat
betreft de geruchten, die omtrent Broekhuys’sneeuwbal vernomen worden, meldt
men ons o.a. nog uit Rotterdam, dat het beslag van f 6000, dat de meubelfabriek
hem wilde laten betalen, veel te hoog is. De firma had nog geen recht op f
3000. Gezegd wordt dat de zaken in Nederland niet zoo goed gaan als men gehoopt
had. Broekhuys schijnt nu al zijn hoop op België te hebben gevestigd.
Uit
Amsterdam wordt gemeld. Dat de verkoop van kaarten van het Broekhuys
sneewbal-systeem aldaar is stop gezet.
De agenten van deze combinatie hebben althans opdracht gekregen alle nog bij hen voorradige kaarten in te leveren. Sommigen hunner ontvangen daarbij de mededeling dat de onderneming thans in het buitenland wordt voortgezet. Het bureau van den hoofdvertegenwwordiger te Amsterdam was eergisteren en gisterochtend gesloten, zoodat bij deze vertegenwoordiger geen andere inlichtingen konden worden ingewonnen. Sigarenwinkeliers, die het sneeuwbal-systeem vertegenwoordigen te Amsterdam, deeldem echter mede , dat verschillende van hun klanten, aan wie uitbetaling van premiën in het vooruitzicht was gesteld, sedert veertien dagen tevergeefs hierop wachten. Zij deelden ons verder zonder uitzondering mede, dat zij hoegenaamd niet smeer van het hoofdkantoor in Den Haag vernemen.
Het
Vaderland 10-9-1924
De
firma Kiessel, die beslag heeft laten leggen op het pand aan den
Heemraadssingel, waarin Broekhuys’sneeuwbal-systeem is gevestigd, heeft thans
een verklaring hieromtrent gegeven.
De
firma deed een offerte voor de inrichting en meubilering van het bewuste pand.
Dit werd haar gegund voor een bedrag van
f 13.000 op voorwaarde dat f 6.000 op 1 september zou vervallen.
Op
1 september volgde echter geen betaling daar men beweerde, dat de heer
Broekhuys buitenslands was. Toen de heeren der firma Kiessel Zaterdag jl.
wisten dat de heer Broekhuys wel thuis was , gingen zij naar den Heemraadsingel
om betaling te eischen. Zij kregen echter geen f 6000, maar werden op straat
gezet.
Onmiddellijk
werd mr. Sasburg geraadpleegd, die van justitie gedaan kreeg, dat reeds
dezelfde avond op de inboedel beslag kon worden gelegd.
De
heer Broekhuys schijnt toen nog f 2800 bij elkander te hebben gekregen, warmede
de heer Fontijne naar de firma Kiessel werd gezonden. De firmanten weigerden
echter dit bedrag aan te nemen, daar de heer Broekhuys dit als volledige
kwijting van de verschuldigde f 6000 wenschte te beschouwen.
Het
Vaderland 11-9-1924
De
commanditaire vennootschap Broekhuys sneeuwbalsysteem is gisteren failliet
verklaard.
Het
Vaderland 18-9-1924